Ο παγκρεατικός καρκίνος είναι η τέταρτη στη σειρά αιτία θανάτου από καρκίνο, τουλάχιστον στις ΗΠΑ και όγδη σε παγκόσμιο επίπεδο [1].

Ο καρκίνος του παγκρέατος συνήθως είναι επιθετικός, εξαπλώνεται, διεισδύοντας τοπικά, προκαλεί πολύ νωρίς μεταστάσεις και δείχνει πενιχρή ανταπόκριση στη χημειοθεραπεία [2].

Έχει παρατηρηθεί ότι αρκετούς μήνες, πριν από την εκδήλωση των συμπτωμάτων του καρκίνου του παγκρέατος υπάρχουν συμπτώματα έντονης κατάθλιψης, χωρίς να έχει αποδειχτεί ακόμη, αν η κατάθλιψη συμμετέχει στην πρόκληση του καρκίνου ή ο καρκίνος με τις βιοχημικές αλλαγές που τον συνοδεύουν είναι η αιτία της κατάθλιψης.

Οι έρευνες έχουν βρει ότι οι πάσχοντες από καρκίνο του παγκρέατος ήσαν ευάλωτοι από καταθλιπτικά γεγονότα της ζωής τους, πριν εκδηλωθούν τα συμπτώματα της νόσου [3].

Διαβήτης, ιδιαίτερα όταν εμφανίζεται ξαφνικά

Κιτρίνισμα των ματιών και του δέρματος
Κνησμός δέρματος, των παλαμών και των πελμάτων
Απώλεια όρεξης για φαγητό
Αλλαγές γεύσης
Κοιλιακό άλγος
Διόγκωση χοληδόχου κύστης
Ωχρά, επιπλέοντα δύσοσμα κόπρανα
Σκούρα, πισσόχρωμα κόπρανα
Ανεξήγητη απώλεια βάρους.

Αν η νόσος βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο, ίσως αποβεί αποτελεσματική η χειρουργική θεραπεία. Η ακτινοθεραπεία γίνεται με διάφορες σύγχρονες τεχνικές.

Η χημειοθεραπεία στοχεύει να φονεύσει τα καρκινικά κύτταρα, αλλά συνοδεύεται συνήθως από σοβαρές παρενέργειες και τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσουν φαρμακευτική αντίσταση προς το φάρμακο της χημειοθεραπείας [4].

Επειδή ο καρκίνος του παγκρέατος, συνήθως δεν διαγιγνώσκεται έγκαιρα, το 60%-70% των πασχόντων διαγιγνώσκεται, ενώ ήδη ο καρκίνος τους έχει κάνει μεταστάσεις [5].

Στο πρoχωρημένο στάδιο της νόσου, ο μέσος χρόνος επιβίωσης των πασχόντων είναι 6-8 μήνες. Ως εκ τούτου, η θεραπεία των ασθενών με μεταστατικό παγκρεατικό καρκίνο περιλαμβάνει τη χημειοθεραπεία, τη στοχευμένη θεραπεία, την αντιμετώπιση των παρενεργειών, την εντατική υποστηρικτική θεραπεία και την ψυχοκινητική υποστήριξη.

Η γκερμιταμπίνη θεωρείται προς το παρόν το χημειοθεραπευτικό φάρμακο εκλογής του προχωρημένου παγκρεατικού καρκίνου [5].

Για να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα έχουν γίνει και γίνονται προσπάθειες βελτίωσης της αποτελεσματικότητας και περιορισμού των παρενεργειών, τόσο της ακτινοθεραπείας, όσο και της χημειοθεραπείας.

Συνδυάζοντας νέους θεραπευτικούς παράγοντες με τις υπάρχουσες κυτταροτοξικές χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες και εξατομικεύοντάς τις, για τον κάθε ασθενή, βάσει των κλινικών και εργαστηριακών ευρημάτων του, επιδιώκεται η επιβίωση και παράταση της ζωής των ασθενών.

Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας δοκιμάζονται νέες θεραπευτικές στρατηγικές, με τις οποίες χρησιμοποιούνται λιγότερο τοξικοί παράγοντες, οι οποίοι ευαισθητοποιούν τα καρκινικά κύτταρα του παγκρέατος προς τη συμβατική χημειοθεραπεία ή ουσίες με αποδεδειγμένη αντικαρκινική, καρκινοπροστατευτική και αντιμεταστατική δράση.

Ένας τέτοιος παράγοντας είναι η κουρκουμίνη, που αποτελεί το κύριο συστατικό του κουρκουμά. Ο κουρκουμάς είναι μια έντονα κίτρινη σκόνη του ξηρού ριζώματος του φυτού Κουρκουμάς ή Κουρκούμη η μακρά (Curcuma longa).

Το κίτρινο χρώμα του ο κουρκουμάς το οφείλει στο κύριο συστατικό του, την κουρκουμίνη, η οποία δεν είναι τοξική ουσία για τον άνθρωπο. Ο κουρκουμάς χρησιμοποιείται εδώ και 4000 χρόνια στην παραδοσιακή Αγιουρβεδική ιατρική της Ινδίας.

Επιπλέον ο κουρκουμάς χρησιμοποιείται καθημερινά, ως καρύκευμα από τους λαούς της Ινδίας και των τροπικών περιοχών της Ασίας. Η Ινδία είναι μια χώρα με τη χαμηλότερη συχνότητα καρκίνων και νόσου του Alzheimer και αυτό αποδίδεται στην σχεδόν καθημερινή κατανάλωση του καρυκεύματος κάρυ, το οποίο περιέχει κουρκουμίνη σε ποσοστό περίπου 10% [6].

Η κουρκουμίνη έχει αποδειχτεί ότι παρεμβαίνει σε περισσότερες από 200 βιοχημικές αντιδράσεις του ανθρώπινου οργανισμού. Κυρίως όμως η κουρκουμίνη διαθέτει ισχυρές αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, καρκινοπροστατευτικές, αντικαρκινικές και αντιμεταστατικές ιδιότητες, χωρίς να δρα τοξικά στα φυσιολογικά κύτταρα.

Η αντιμεταστατική δράση της κουρκουμίνης

Η αντιμεταστατική δράση της κουρκουμίνης αποδίδεται στο ότι ενισχύει την έκφραση των αντιμεταστατικών πρωτεϊνών, την ανασταλτική ιστική μεταλλοπρωτεϊνάση των ιστών (TIMP)-2, το μη μεταστατικό γονίδιο 23 (Nm23) και την Ε-καντχερίνη [7].

Η θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος αποτελεί πρόκληση για τους έχοντες ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιαυτή τη νόσο και πιστεύεται ότι η νόσος θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα με την ανάπτυξη θεραπειών που στοχεύουν στο μικροπεριβάλλον του όγκου, τα περιβαλλοντικά παγκρεατικά καρκινικά βλαστιοκύτταρα και τα παγκρεατικά καρκινικά κύτταρα.

Η κουρκουμίνη ανακόπτει την κυτταρική επιβίωση, τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και την αγγειογένεση μιας ευρείας ποικιλίας καρκινικών κυττάρων, μέσω της τροποποίησης ποικίλων κυτταρικών σηματοδοτικών οδών, στις οποίες συμμετέχουν γονιδιακοί μεταγραφικοί παράγοντας, πρωτεϊνικές κινάσες, παράγοντας ανάπτυξης και άλλα ένζυμα [8].

Ιδιαιτέρως είναι γνωστό ότι η κουρκουμίνη τροποποιεί την ενεργοποίηση του μεταγραφικού πυρηνικού παράγοντα μεταγραφής-κB [transcription factor nuclear factor-κB (NF-κB)], ο οποίος με τη σειρά του παίζει ένα ρόλο στην αύξηση και χημειοαντίσταση του παγκρεατικού καρκίνου [9, 10].
Έχει βρεθεί ότι ο NF-κB προάγει την αύξηση του παγκρεατικού καρκίνου ανακόπτωντας την απόπτωση [11, 12, 13].

Επιπλέον έχει επιδειχτεί ότι ο NF-κB παίζει επίσης σοβαρούς ρόλους στην αγγειογένεση [14] και στη μετανάστευση και εισβολή των καρκινικών παγκρεατικών κυττάρων [15].
Έχει επίσης επιδειχτεί ότι η κουρκουμίνη καταστέλλει την αγγειογένεση επί ζώντων in vivo [16, 17, 18].

Οι μελέτες που έχουν γίνει in vitro και in vivo έχουν ήδη επιδείξει ότι η κουρκουμίνη ανακόπτει την αύξηση των καρκινικών κυττάρων του παγκρέατος, διότι μειώνει τη δραστηριότητα του NF-κB και IκB με επακόλουθο την καταστολή του πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων, την πρόκληση απόπτωσης και αγγειογένεση [19, 20].

Σε άλλη μελέτη έχει περιγραφεί ότι η κουρκουμίνη μπορεί να ενισχύσει την αντιογκωτική δραστηριότητα της γκεμσιταμπίνης επί των παγκρεατικών καρκινικών κυττάρων, μειώνοντας τη δραστηριότητα των γονιδιακών προϊόντων που ρυθμίζονται από τον NF-κB [NF-κB-regulated gene products] [21].

Στην ανωτέρω μελέτη αξιολογήθηκαν οι αντιογκωτικές δραστηριότητες της κουρκουμίνης σε μια σειρά ανθρώπινων καρκινικών κυττάρων του παγκρέατος , τα MIA PaCa-2 με πειράματα in vitro και in vivo [22].

Τα αποτελέσματα των in vitro πειραμάτων επέδειξαν ότι η κουρκουμίνη ανέκοψε τον πολλαπλασιασμό και ενίσχυσε την απόπτωση των MIA PaCa-2 καρκινικών κυττάρων του παγκρέατος. Στα in vivo πειράματα, αφού δημιουργήθηκε ένα ορθοτοπικό μοντέλο παγκρεατικού καρκίνου σε ποντίκια, βρέθηκε ότι οι όγκοι που είχαν δημιουργηθεί στα ποντίκια με ένεση MIA PaCa-2 καρκινικών κυττάρων και είχαν υποβληθεί σε δίαιτα που περιείχε κουρκουμίνη 0.6% , επί 6 εβδομάδες, ήσαν μικρότεροι από τους αντίστοιχους όγκους των ποντικών, που είχαν χρησιμοποιηθεί ως συγκριτικοί μάρτυρες [22].

Επίσης επιδείχτηκε και μια μείωση της δραστηριότητας των γονιδιακών προιόντων του NF-κB (cyclin D, VEGF, MMP-9, and IKKα/β).

Τελικά, τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η κουρκουμίνη έχει μεγάλες δυνατότητες στη θεραπεία του παγκρεατικού καρκίνου μέσω της τροποποίησης της βιοχημικής μοριακής οδού του NF-κB.

Μοριακοί στόχοι της κουρκουμίνης επί των παγκρεατικών καρκινικών κυττάρων [22].Η κουρκουμίνη μπλοκάρει τον παράγοντα ΝF-κΒ, ο οποίος προάγει την αγγειογένεση, τον πολλαπλασιασμό, την αντιαπόπτωση και τις μεταστάσεις του παγκρεατικού καρκίνου

Στην κλινική πράξη η κουρκουμίνει επιδεικνύει ορισμένα, όχι ανυπέρβλητα μειονεκτήματα, διότι έχει πτωχή απορροφητικότητα από το έντερο, ταχύ μεταβολισμό στο ήπαρ και ταχεία απέκκριση, προσδίδοντάς της πτωχή βιοδιαθεσιμότητα.

Το μειονέκτημα της πτωχής βιοδιαθεσιμότητας, φαίνεται ότι έχει σημαντικά ξεπεραστεί, διότι επινοήθηκαν διάφοροι τρόποι και μορφές κουρκουμίνης που ενισχύουν τη βιοδιαθέσιμότητά της.

Έτσι η ταυτόχρονη χορήγηση απλής σκόνης κουρτκουμίνης και πιπερίνης αυξάνει τη βιοδιαθεσιμότητα της κουρκουμίνης κατά περίπου 20 φορές. Η μικροποιημένη κουρκουμίνη αυξάνει τη βιοδιαθεσιμότητα της κουρκουμίνης κατά 28 φορές σε σύγκριση με τη χορήγηση ισοδύναμου ποσού φυσικής σκόνης κουρκουμίνης [23].

Τέλος η χορήγηση υγρής μικκυλιοποημένης κουρκουμίνης Novasol© Curcumin, που κυκλοφορεί στην Ελλάδα υπό μορφή καψουλών Curcugkel αυξάνει τη βιοδιαθεσιμότητα της κουρκουμίνης κατά 185 φορές ή κατά 18.500%, σε σύγκριση με τη χορήγηση ισοδύναμου ποσού φυσικής σκόνης κουρκουμίνης.

Κάθε κάψουλα Curcugkel περιέχει 670mg μικκυλιοποημένης κουρκουμίνης Νοvasol© Curcumin, που ισοδυναμεί με 40 mg κουρκουμινοειδών ή 33mg κουρκουμίνης. Η ποσότητα αυτή ισοδυναμεί με 8 γραμμάρια σκόνης φυσικής κουρκουμίνης [22]. Συνεπώς παίρνοντας κανείς μία κάψουλα Courcugkel καθημερινά είναι σαν να παίρνει 8 γραμμάρια σκόνης κουρκουμίνης.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1. Jemal A, Siegel R, Ward E, et al. Cancer statistics, 2006. Ca: A Cancer Journal for Clinicians. 2006;56(2):106–130. [PubMed]

2. Duffy JP, Eibl G, Reber HA, Hines OJ. Influence of hypoxia and neoangiogenesis on the growth of pancreatic cancer. Molecular Cancer. 2003;2, article no. 12 [PMC free article] [PubMed]

3. Sebti J1, Desseigne F2, Saltel P1. Prodromal depression in pancreatic cancer: Retrospective evaluation on ten patients. τους Palliat Support Care. 2014 Jun 24:1-7. [Epub ahead of print]

4. Burris HA, III, Moore MJ, Andersen J, et al. Improvements in survival and clinical benefit with gemcitabine as first-line therapy for patients with advanced pancreas cancer: a randomized trial. Journal of Clinical Oncology. 1997;15(6):2403–2413. [PubMed]

5. Burris HA, Moore MJ, Andersen J, Green MR, Rothenberg ML, Modiano MR, Cripps MC, Portenoy RK, Storniolo AM, Tarassoff P, et al. Improvements in survival and clinical benefit with gemcitabine as first-line therapy for patients with advanced pancreas cancer: a randomized trial. J Clin Oncol. 1997;15:2403–2413. [PubMed]

6. Hamaguchi T1, Ono K, Yamada M. REVIEW: Curcumin and Alzheimer's disease. CNS Neurosci Ther. 2010 Oct;16(5):285-97. doi: 10.1111/j.1755-5949.2010.00147.x.

7. Ray S1, Chattopadhyay N, Mitra A, Siddiqi M, Chatterjee A. Curcumin exhibits antimetastatic properties by modulating integrin receptors, collagenase activity, and expression of Nm23 and E-cadherin. J Environ Pathol Toxicol Oncol. 2003;22(1):49-58

8. Antonio Barbieri, Giuseppe Palma, Antonio Luciano, Domenica Rea, and Claudio Arra. Curcumin Inhibits Tumor Growth and Angiogenesis in an Orthotopic Mouse Model of Human Pancreatic Cancer. Biomed Res Int. 2013; 2013: 810423. Published online Nov 10, 2013. doi: 10.1155/2013/810423

9. Aggarwal BB. Nuclear factor-κB: the enemy within. Cancer Cell. 2004;6(3):203–208. [PubMed]
10-. Arlt A, Gehrz A, Müerköster S, et al. Role of NF-κB and Akt/PI3K in the resistance of pancreatic carcinoma cell lines against gemcitabine-induced cell death. Oncogene. 2003;22(21):3243–3251. [PubMed]

11. Liptay S, Weber CK, Ludwig L, Wagner M, Adler G, Schmid RM. Mitogenic and antiapoptotic role of constitutive NF-κB/Rel activity in pancreatic cancer. International Journal of Cancer. 2003;105(6):735–746. [PubMed]

12. Fujioka S, Sclabas GM, Schmidt C, et al. Function of nuclear factor κB in pancreatic cancer metastasis. Clinical Cancer Research. 2003;9(1):346–354. [PubMed]

13. Greten FR, Weber CK, Greten TF, et al. Stat3 and NF-κB activation prevents apoptosis in pancreatic carcinogenesis. Gastroenterology. 2002;123(6):2052–2063. [PubMed]

14. Xiong HQ, Abbruzzese JL, Lin E, Wang L, Zheng L, Xie K. NF-κB activity blockade impairs the angiogenic potential of human pancreatic cancer cells. International Journal of Cancer. 2004;108(2):181–188. [PubMed]

15. Yebra M, Filardo EJ, Bayna EM, Kawahara E, Becker JC, Cheresh DA. Induction of carcinoma cell migration on vitronectin by NF-κB-dependent gene expression. Molecular Biology of the Cell. 95;6(7):841–850. [PMC free article] [PubMed]

16. Arbiser JL, Klauber N, Rohan R, et al. Curcumin is an in vivo inhibitor of angiogenesis. Molecular Medicine. 1998;4(6):376–383. [PMC free article] [PubMed]

17. Thaloor D, Singh AK, Sidhu GS, Prasad PV, Kleinman HK, Maheshwari RK. Inhibition of angiogenic differentiation of human umbilical vein endothelial cells by curcumin. Cell Growth and Differentiation. 1998;9(4):305–312. [PubMed]

18. Mohan R, Sivak J, Ashton P, et al. Curcuminoids inhibit the angiogenic response stimulated by fibroblast growth factor-2, including expression of matrix metalloproteinase gelatinase B. Journal of Biological Chemistry. 2000;275(14):10405–10412. [PubMed]

19. Li L, Aggarwal BB, Shishodia S, Abbruzzese J, Kurzrock R. Nuclear factor-κB and IκB are constitutively active in human pancreatic cells, and their down-regulation by curcumin (Diferuloylmethane) is associated with the suppression of proliferation and the induction of apoptosis. Cancer. 2004;101(10):2351–2362. [PubMed]

20. Li L, Braiteh FS, Kurzrock R. Liposome-encapsulated curcumin: in vitro and in vivo effects on proliferation, apoptosis, signaling, and angiogenesis. Cancer. 2005;104(6):1322–1331. [PubMed]

21. Kunnumakkara AB, Guha S, Krishnan S, Diagaradjane P, Gelovani J, Aggarwal BB. Curcumin potentiates antitumor activity of gemcitabine in an orthotopic model of pancreatic cancer through suppression of proliferation, angiogenesis, and inhibition of nuclear factor-κB-regulated gene products. Cancer Research. 2007;67(8):3853–3861. [PubMed]

22. Sabrina Bimonte, Antonio Barbieri, Giuseppe Palma, Antonio Luciano, Domenica Rea, Claudio Arra. Curcumin Inhibits Tumor Growth and Angiogenesis in an Orthotopic Mouse Model of Human Pancreatic Cancer. Biomed Res Int. 2013; 2013: 810423. Published online 2013 November 10. doi: 10.1155/2013/810423

23.